Glukoz, kandaki temel şeker türüdür ve vücudun hücreleri için başlıca enerji kaynağıdır. Karbonhidrat içeren yiyeceklerden alınan glukoz, sindirim sonrası kana karışır ve hücreler tarafından yakıt olarak kullanılır. Glukoz seviyesindeki dalgalanmalar yani yükselme ya da düşme vücudun dengesini etkileyebilir. Uzun vadede bu durum obezite, diyabet ve bilişsel problemler gibi sağlık sorunlarına yol açabilir.
Glukoz Nasıl Ölçülür?
Glukoz seviyesini öğrenmek için açlık kan şekeri testi yapılır. Bu test, genellikle en az 8 saatlik açlığın ardından uygulanır. Ölçüm, bir damla kanla parmak ucundan ya da laboratuvar ortamında alınan kan örneğiyle yapılabilir. Evde kullanılan glukometre cihazlarıyla da kolayca takip edilebilir.
HbA1c testi ise uzun vadeli kan şekeri kontrolünü değerlendirir. Son 2-3 aylık ortalama glukoz seviyesini gösterir ve diyabet riskini belirlemede kullanılır:
- Normal: %5,7’nin altı
- Prediyabet: %5,7 – %6,4 arası
- Diyabet: %6,5 ve üzeri
Glukoz Değeri Kaç Olmalı?
- Açlıkta: 70–100 mg/dL
- Toklukta: 70–140 mg/dL
- 60 mg/dL altı: Hipoglisemi
- 130 mg/dL üstü (açlıkta) / 180 mg/dL üstü (toklukta): Hiperglisemi
Glukoz Düşüklüğü (Hipoglisemi) Nedir?
Hipoglisemi, kandaki glukoz seviyesinin 60 mg/dL’nin altına inmesidir. Genellikle Tip 1 diyabet hastalarında, insülin veya bazı ilaç kullanan kişilerde görülür.
Belirtiler:
- Aşırı açlık hissi
- Yorgunluk, halsizlik
- Baş dönmesi
- Sinirlilik
- Kalpte çarpıntı
- Görme bulanıklığı
- Terleme, titreme
- Konuşmada zorlanma
- Endişe hali
Başlıca nedenler: Fazla insülin, düşük kalori alımı, uzun egzersiz, bazı hastalıklar.
Glukoz Yüksekliği (Hiperglisemi) Nedir?
Hiperglisemi, kandaki glukozun normalin üzerine çıkmasıdır. Açlık kan şekeri 130 mg/dL’den, tokluk şekeri ise 180 mg/dL’den yüksekse bu durumdan söz edilir.
Belirtiler:
- Susama, sık idrara çıkma
- Baş ağrısı, bulanık görme
- Yorgunluk, kilo kaybı
- Tekrarlayan enfeksiyonlar
- Yaraların geç iyileşmesi
Nedenleri: İnsülin eksikliği, yetersiz diyabet kontrolü, dengesiz beslenme, hareketsizlik.
Glukoz Yüksekliği Nasıl Tedavi Edilir?
Diyabet hastalarında insülin ya da oral ilaçlar tedavide kullanılır. Glukoz seviyesini dengelemek için şu adımlar atılabilir:
- Glisemik indeksi düşük gıdalar tüketmek
- Şeker alımını azaltmak
- Fiziksel aktiviteyi artırmak
- Yeterli su içmek
- Lifli gıdalara yönelmek
- Magnezyumdan zengin besinler tüketmek
- Stresten uzak durmak
- Yeterli ve kaliteli uyku
- Kafein ve alkolü sınırlandırmak
Sık Sorulan Sorular
Glukoz ile glikoz aynı şey mi?
Halk arasında aynı gibi düşünülse de “glukoz” terimi kandaki şeker için kullanılır. “Glikoz” ise daha genel bir kimyasal isimdir.
İdrarda glukoz negatif ne demektir?
İdrarda glukozun negatif çıkması, genellikle normaldir. Kandaki glukozun yüksek olmadığını gösterir.
Bozulmuş açlık glukozu nedir?
Açlık şekeri 100–125 mg/dL arasında ise bu durum prediyabet olarak kabul edilir.
Glukoz tolerans testi nedir?
Genellikle gebelikte yapılan bu test, vücudun glukoza verdiği tepkiyi ölçer. Açlık sonrası glukoz yüklemesi yapılarak uygulanır.
Glukoz seviyesinin dengelenmesi, hem diyabet riskini azaltmak hem de sağlıklı kilo yönetimi sağlamak açısından kritik öneme sahiptir. Özellikle obezite ve insülin direnci, glukoz metabolizmasını doğrudan etkileyen faktörlerdir. Fazla kilo, vücudun insüline yanıtını azaltarak kan şekeri dengesizliğine yol açabilir. Kilo kontrolünde başarısız olan ve obeziteye bağlı sağlık sorunları yaşayan kişiler için cerrahi yöntemler de bir seçenek olabilir. Bu noktada, sgk’nın da karşıladığı tüp mide ameliyatı hem kilo kaybı hem de kan şekeri kontrolünde etkili sonuçlar sağlayabilen bir yöntem olarak öne çıkmaktadır.
